[15] Uwaga - wyczynowcy!

Każdą dziedzinę ludzkiej działalności można uprawiać na dwa sposoby: na luzie lub wyczynowo. Na przykład jazdę na rowerze. Powiedzmy, że jesteś kimś, kto od czasu do czasu wybiera się na krótkie wypady rowerowe, posługując się sprzętem, na jaki Cię stać, po prostu dla przyjemności. Pewnego dnia spotykasz w pociągu grupę ludzi, którzy też jeżdżą na rowerach, ale według zupełnie innej wizji, na najlepszym sprzęcie, po najtrudniejszych trasach, słowem - wyczynowców. Rozmawiacie o tym, jakie to fajne zajęcie, ale już po chwili okazuje się, że Ty nic nie wiesz o rowerach, o butach do jazdy, o trasach i w ogóle o jeżdżeniu, bo przy takim porównaniu tego, co Ty robisz, nie można nazwać jeżdżeniem. Sam dochodzisz do takiego wniosku, bo ci prawdziwi sportowcy zasypują Cię poradami na wszelkie problemy, a Ty nie jesteś w stanie im niczego doradzić, więc najwyraźniej ktoś tu coś wie, a ktoś nie wie niczego. Twoje hobby zdaje się małe i nieistotne dla świata - a wszystko przez niewłaściwą skalę porównawczą.
To samo dotyczy obserwowania ptaków: są obserwatorzy hobbyści i są wyczynowcy. Wbrew pozorom nie są to różne stopnie zaawansowania w rozpoznawaniu ptaków, chodzi raczej o stopień poświęcenia się temu zajęciu. Hobbyści obywają się dobrą lornetką, porządnym atlasem i regularnymi wizytami w ulubionych miejscach, gdzie odnotowują wszystko, co się akurat pojawiło. Wyczynowcy na ogół muszą mieć porządne lunety i świetny sprzęt do fotografowania, często też samochód i sporo czasu na jeżdżenie po całym kraju za rzadkościami. O ile jeszcze przy jeździe na rowerach można mówić o rzeczywistej różnicy wiedzy w zależności od sposobu uprawiania tego sportu, to w przypadku obserwowania ptaków - nie zawsze. Z poświęcenia się "zbieraniu" obserwacji rzadkich gatunków wynika, że coraz więcej widzisz, ale niekoniecznie, że więcej wiesz. Jeden z największych polskich autorytetów w dziedzinie ornitologii, prof. Ludwik Tomiałojć, nie jeździ po zbiornikach zaporowych celem zobaczenia jakiejś rzadkiej siewki, za to co roku dokładnie sprawdza stan awifauny Parku Słowackiego w centrum Wrocławia. Jak widać, wyczynowość nie jest obowiązkową droga do lepszego poznania ptaków.
Wyczynowcy mogą robić olbrzymie wrażenie, szczególnie na niedoświadczonych obserwatorach, ale nie sądź, że jeśli chcesz być "prawdziwym ornitologiem", to musisz iść w ich ślady. Tak, jak w przypadku rowerzystów: można jeździć wyczynowo i można hobbystycznie, obydwa sposoby przynoszą frajdę. Obserwowanie wyczynowe przynosi głównie dane o ciekawych przypadkach -rzadkich gatunków lub nietypowych terminów obserwacji; ten drugi sposób, zwłaszcza po dłuższym okresie czasu, dostarcza cennych danych o awifaunie konkretnego terenu, co często jest ważniejsze dla nauki (patrz rozdział 15 i 19). Dlatego też uważaj, żeby w kontakcie z wyczynowcami nie stwierdzić, że nie warto zajmować się ptakami tak, jak Ty to robisz, bo to "żadne obserwowanie", więc lepiej dać sobie spokój i zbierać znaczki. Może relacje z weekendowych spacerów z lornetką po swojej okolicy nie brzmią tak sensacyjnie, jak opowieści wyczynowców o nagłych wyjazdach na drugi koniec Polski (bo tam akurat siedzi puszczyk mszarny), ale są nie mniej ważne dla innych obserwatorów. No i przede wszystkim: to takie właśnie spacery dają Ci frajdę z obserwowania ptaków, a to jest w tym zajęciu najważniejsze. I tego właśnie się trzymaj.

autorzy: Katarzyna Karwat, Artur Adamski

Autorzy wademecum:

Katarzyna Karwat - wstęp i rozdziały: 1, 2, 5, 9, 11, 12, 13, 14, 21
Artur Adamski - rozdziały: 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20