Poziom nauczania

• gimnazjum

Przedmioty:

• biologia, sztuka - plastyka, informatyka, język polski, ekologiczna ścieżka edukacyjna

Cele

uczeń:

• wie, że oprócz dzięciołów w dziuplach żyje wiele innych gatunków zwierząt
• rozumie ekologiczną rolę dzięciołów dla istnienia innych gatunków zwierząt ,,
• rozumie znaczenie dziuplastych i martwych drzew
• aktywnie uczestniczy w pracach grupy i w realizacji zadań

Metody:

• praca z tekstem źródłowym, rozmowa dydaktyczna, gra dydaktyczna, inscenizacja, wykonywanie plakatów

Formy pracy

• grupowa, zbiorowa,

Czas trwania zajęć

• dwie jednostki lekcyjne.

Środki dydaktyczne

• arkusz ucznia nr 14 Wskocz do dziupli, karton kolorowy, przewodniki z ilustracjami zwierząt mieszkających w dziuplach, broszury Czy budki lęgowe rozwiążą problem ochrony dziuplaków? oraz Drzewa martwe i dziuplaste w lesie

Podstawowe informacje

• Dzięcioły są bardzo ważną grupą ptaków dla innych zwierząt, ponieważ wykuwają dziuple, w których, po ich opuszczeniu, żyją inne zwierzęta. Podstawowe informacje na temat tych gatunków znajdują się w broszurze Drzewa dziuplaste i martwe w lesie oraz Czy budki lęgowe rozwiążą problem ochrony dziuplaków? Przygotowania wstępne

Należy:

• przygotować karty do gry "Wskocz do dziupli". W tym celu wykonujemy dwie kopie arkusza ucznia nr 14 Wskocz do dziupli, wycinamy z nich karty (można podkleić je kartonem). Otrzymamy 60 kart (30 par). Jest to zestaw kart dla jednej grupy 4-6 osobowej.
• przygotować właściwą liczbę kopii stron 5-8 z broszury Czy budki lęgowe rozwiążą problem ochrony dziuplaków?, jeżeli nie ma odpowiedniej liczby tych broszur (jedna sztuka na parę uczniów)
• wykonać pięć karteczek do losowania, na których będą się znajdować odpowiednie nazwy zwierząt (patrz poniżej)

numer drużyny gatunki

1. sikory (6 gatunków), pełzacze, kowalik 2. pleszka, muchołówki, sowy, pustułka 3. gągoł, tracz, siniak, żołna, dudek, jerzyk 4. pliszka siwa, szpak, wróbel domowy, mazurek 5. ssaki i owady.

Przebieg zajęć:

1. Na wstępie nawiązujemy do poprzednich zajęć, podczas których uczniowie poznali dzięcioły i proces pow stawania dziupli. Prosimy uczniów o zastanowienie się, czy znają jakieś inne zwierzęta żyjące w dziuplach? Wyjaśniamy, że w opuszczonych dziuplach wykutych przez dzięcioły mieszkają później inne zwierzęta, które nie potrafią wykuć sobie samodzielnie takiego schronienia. Potrafią jedynie dostosować je do swoich potrzeb - oczyszczają je, czasami pomniejszają lub powiększają, np. kowalik pomniejsza zbyt duże wejście do dziupli, oblepiając je gliną. 2. Uświadamiamy uczniom, jak wiele gatunków zwierząt żyje w dziuplach. W tym celu każdej parze wręczamy broszurę Czy budki lęgowe rozwiążą problem ochrony dziuplaków? lub kopie stron 5-8 z powyższej publikacji. Prosimy uczniów o zapoznanie się ze znajdującymi się tam gatunkami. 3. Dzielimy uczniów na 5 grup. Zadaniem każdej z nich będzie zebranie podstawowych informacji o zwierzętach żyjących w dziuplach i przedstawienie tych informacji pozostałym kolegom i koleżankom w klasie. W tym celu przewodniczący każdej grupy losuje karteczkę z nazwami gatunków, o których grupa będzie zbierać informację. Siadają w grupach, otrzymują broszury oraz odpowiednie przewodniki i klucze przyrodnicze, gdzie będą mogli odszukać dane o gatunkach żyjących w dziuplach. Należy pracę uczniów skupić na następujących zagadnieniach:

• do jakiej grupy systematycznej należy zwierzę?
• opis środowiska życia
• liczebność w Polsce, czyli które z nich są zwierzętami rzadkimi, a które pospolitymi?
• jak spędzają zimę? (odlatują, pozostają, zasypiają, gromadzą zapasy)
• co stanowi ich pokarm?

4. Gdy wszystkie drużyny będą gotowe, prosimy każdą o zreferowanie przygotowanych informacji pozostałym uczniom. Prezentację zamykamy dyskusją na temat: Jaka jest rola drzew dziuplastych w zwiększaniu różnorodności biologicznej lasów? Wnioski z tej dyskusji spisujemy na dużym arkuszu papieru i zawieszamy w widocznym miejscu w klasie. 5. Na zakończenie zajęć przeprowadzamy gry: "Wskocz do dziupli" oraz "Wszystkie zwierzęta, które... " Potrzebne do nich będą przygotowane wcześniej karty.

Gra "Wskocz do dziupli"

Cel:

utrwalenie nazw zwierząt żyjących w dziuplach

Opis gry:

a. dzielimy uczniów na 4 -6-osobowe grupy, które siadają w kręgu, najlepiej przy stole. Każda otrzymuje komplet 60 przetasowanych kart i będzie prowadziła niezależnie od pozostałych grę b. każda osoba w grupie otrzymuje po 5 kart, pozostałe karty należy położyć pośrodku stołu c. należy wytłumaczyć uczniom, że karty występują parami, tak jak w "Piotrusiu", czyli np. są 2 karty z napisem "bogatka", 2 z napisem "dudek" itd. Jeśli gracz ma dwie takie same karty, czyli parę, odkłada ją na bok (uwaga, nie wolno ich zmieszać z kartami leżącymi pośrodku stołu). Należy również wytłumaczyć graczom, że wygrywa ten, kto pierwszy pozbędzie się kart. Jak zdobywamy pozostałe karty, aby uzyskać pary? d. otóż rozpoczynamy grę przez wskazanie przez grupę osoby, która rozpoczyna. Jej zadaniem jest zapytanie kogokolwiek z graczy o kartę, którą chce uzyskać do pary, np. gracz pyta: "Marek, czy masz pełzacza leśnego? Jeżeli osoba pytana nie ma tej karty, nie mówi "nie", tylko odpowiada hasłem: "Wskocz do dziupli", co oznacza, że osoba, która pytała, musi wyciągnąć sobie dodatkową kartę z grupy leżących kart pośrodku stołu. Jeżeli jednak pytana osoba ma kartę, o którą pytał gracz, a w tym wypadku był to pełzacz leśny - odpowiada twierdząco i wręcza pytającemu kartę, a ten powstałą w ten sposób parę odkłada na bok i ma prawo ponownego zapytania dowolnej osoby w swojej grupie e. następnie kolejna osoba siedząca po prawej stronie od zaczynającego grę zadaje analogiczne pytania f. gdy skończą się karty na stole, udział w grze biorą tylko karty trzymane w dłoniach. Pierwsza osoba, która pozbędzie się kart, wygrywa i czeka, aż skończy się gra w grupie g. gra wymaga od grających skupienia uwagi i uważnego słuchania, o jakie karty pytają gracze w grupie (powyższa gra jest adaptacją ćwiczenia prezentowanego przez Olivera Chilsona w czasie warszatów dla nauczycieli w Górznie w 2000 roku).

Gra:"Wszystkie zwierzęta, które... "

Cel:

utrwalenie cech zwierząt żyjących w dziuplach

Opis gry:

Do tej gry wykorzystujemy karty z gry "Wskocz do dziupli". Ustawiamy wszystkich uczniów w kole. Każdej osobie wręczamy kartkę z rysunkiem i nazwą zwierzęcia. Informujemy, że będziemy wypowiadać pewne zdania i uczniowie, którzy będą uważać, że to zdanie dotyczy ich zwierzęcia, wychodzą z koła i obiegają je (zgodnie z ruchem wskazówek zegara), po czym wracają na swoje miejsca. Po każdej takiej rundzie sprawdza my, kto biegł i czy było to właściwe z wydanym poleceniem. Tłumaczymy ewentualne nieprawidłowości.

Przykłady wypowiadanych zdań: "Biegają wszystkie zwierzęta, które...

• potrafią latać ( biegają - ptaki, nietoperze, owady latające)
• jedzą owady ( biegają - ptaki, nietoperze)
• odlatują na zimę do ciepłych krajów (biegają - szpak, krętogłów, dudek, kraska)
• mają cztery palce u nóg (biegają ptaki)
• są ssakami (biegają ssaki), samodzielnie wykuwają dziuple w drzewie (biegają dzięcioły)
• nie umieją wykuć dziupli w drzewie i wykorzystują dziuple gotowe (biegają wszystkie zwierzęta z wyjątkiem dzięciołów)
• mają ciało pokryte futerkiem ( biegają ssaki)
• mają ciało pokryte piórami (biegają ptaki)
• zdobywają pożywienie w nocy (biegają nietoperze, sowy, pilchowate, ssaki drapieżne)
• zasypiają na zimę (biegają nietoperze, pilchowate)
• wykorzystują zjawisko echolokacji (biegają nietoperze), itp.

Wersja dla starszych uczniów: zabawę można ograniczyć tylko do ptaków lub nietoperzy i wówczas wykorzystać bardziej szczegółowe informacje. Poszerzenie tematu

• Wykorzystując informacje zamieszczone w scenariuszach dotyczących zwierząt mieszkających w dziuplach oraz sylwetki tych zwierząt (załączone materiały do kolorowanie uczniowie mogą, na lekcjach plastyki i informatyki, wykonać plakaty ()postery) dotyczące grup zwierząt dziuplastych lub poszczególnych gatunków. Wykonane postery wywieszone w korytarzu szkolnym utworzą rodzaj prezentacji naukowej.

Opierając się na scenariuszach, broszurze Martwe i dziuplaste drzewa w lesie, starsi uczniowie mogą przygo - tować inscenizację, dramę lub teatrzyk dla uczniów młodszych na temat ważności dziuplastych i martwych drzew w lesie. Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju (Wrocław) E-mail: biuro@eko.wroc.pl WWW: http://www.eko.wroc.pl/

gimnazjum